Czy Olga Tokarczuk zostanie zaproszona na chrzciny księcia Louisa z Cambridge?

      Przed wielu jeszcze laty zamieściłem na swoim blogu tekst próbujący krótko i możliwie dobitnie pokazać, w jakim to towarzystwie znalazł się Lech Wałęsa, otrzymując Nagrodę Nobla, a prostym celem owej prezentacji było udowodnienie, że tak naprawdę cały ten pokojowy Nobel jest funta kłaków warty. Od tego czasu minęło wystarczająco dużo lat, by wielu z nas i bez mojej pomocy zrozumiało, z jaką hucpą tak naprawdę mamy do czynienia, i to nie tylko gdy chodzi o Nobla pokojowego, ale również, a kto wie, czy nie jeszcze bardziej, literackiego. I przecież nie chodzi tu nawet o tę nieszczęsną Szymborską, o której wypowiedzianych zostało dotychczas wystarczająco dużo jak najbardziej zasłużonych słów, ale takich choćby mistrzów pióra, jak Swiatłana Aleksijewicz, Patrick Modiano, Alice Munro, Mo Yan, Tomas Tranströmer, Herta Müller, Jean-Marie Gustave Le Clézio, Orhan Pamuk, Elfriede Jelinek, John Maxwell Coetzee, Imre Kertész, Gao Xingjian, José Saramago, Dario Fo, żeby wymienić tylko tych, którzy przyszli po naszej pani Wisławie. Przecież to jest jakaś kpina. Czy można poważnie traktować kogoś, kto w obliczu tych choćby nazwisk będzie miał odwagę mówić o literackiej nagrodzie Nobla inaczej niż z lekceważeniem i pogardą?

      Wygląda na to, że i w obliczu owej rosnacej świadomości, ale również w efekcie ostatniego skandalu, jakiego bohaterami byli szwedzcy akademicy, rodzimi miłośnicy tak zwanej „dobrej książki” dowiedzieli się, że może faktycznie cały ten Nobel nie jest wart splunięcia, ale oto podobno absolutnie najbardziej prestiżową literacką nagrodą na świecie jest przyznawana już od 1969 roku w Wielkiej Brytanii Man Booker Prize. I pewnie u nas w Polsce pies z kulawą nogą nie wiedziałby, że coś takiego w ogóle istnieje, gdyby nie fakt, że oto nagle owo wyróżnienie otrzymała nasza Olga Tokarczuk, nam tutaj znana z kultowego już, a pochodzącego z jej sztandarowej powieści „Kroniki Jakubowe”, otwarcia: „Połknięty papierek zatrzymuje się w przełyku gdzieś w okolicy serca. Namaka śliną”.

       Szydziliśmy tu niedawno z rzekomego „sukcesu”, jaki odniósł podczas filmowego festwalu w Cannes Paweł Pawlikowski odbierajac nagrodę dla „najlepszego reżysera”. Po tym co nam pokazała pisarka Tokarczuk, muszę przyznać, że ten Pawlikowski to faktycznie poważny artysta. Oczywiście, Cannes to zaledwie Cannes i nie zmieni tego faktu nawet to, że berlińskie niedźwiedzie, czy weneckie lwy to poziom jeszcze niższy, jednak nie oszukujmy się, francuski festiwal to jednak na naszym europejskim rynku firma poważna, o której każdy miłośnik kina od kilku dobrych lat przynajmniej słyszał. Ów Man Booker Prize natomiast to czysta komedia. Proszę spojrzeć na odpowiednio skróconą listę laureatów, którzy torowali drogę dla Tokarczukowej: P.H. Newby, Bernice Rubens, John Berger, J.G. Farell, Nadine Gordimer (ta ma też, jak się właśnie dowiedziałem, Nobla), Stanley Middleton, Anita Brookner, Keri Hulme, Penelope Lively, Ben Okri, A.S. Byatt, Roddy Doyle, Arundhati Roy, Yann Martel… i tak dalej, na tym poziomie do końca. Prawie.

      I tu mamy prawdziwy hit. Otóż, jak już się domyślamy, przejrzałem historię tej nagrody i proszę sobie wyobrazić, że od samego początku, a więc, jak już wspomniałem, od roku 1969, wyróżniani są wyłącznie pisarze reprezentujący najgłębsze jądro Brytyjskiego Imperium, co świadczy o tym, że jest to impreza jak najbardziej lokalna. Wśród 51 osób wyróżnionych dotychczas tą nagrodą jest 27 Brytyjczyków, 5 Australijczyków, 3 pisarzy z RPA,  3 Hindusów, 3 Irlandczyków, 3 Kanadyjczyków, 2 z Nowej Zelandii, 2 Amerykanów, 1 pisarz z Jamajki, oraz 1 z Nigerii. I dziś nagle oni nagradzają Olgę Tokarczuk?

      Ktoś w tym momencie zapewne zakrzyknie: „Ha! Tu cię mam, oszuście! Tokarczuk wcale nie dostała nagrody Imperium, ale coś, co jest związane z zupełnie innym projektem o nazwie Man Booker Prize International, a co, jak głosi oficjalna informacja, ma wyróżniać nie imperialnych autorów, lecz pisarzy z całego świata, piszących w swoich własnych językach, a których książki zostały na język Imperium jedynie przetłumaczone”.

      Przepraszam wszystkich bardzo, ale w tej nowej sytuacji sprawa ma się jeszcze ciekawej. Otóż Man Booker Prize International Prize, ustanowiona w roku 2005 zapewne po to, by nagrodzić albańskiego pisarza Ismaila Kadare, w komunistycznej jeszcze Albanii niemal tak popularnego jak dziś w Polsce jest poularna Olga Tokarczuk, dalej pełniła dokładnie tę samą funkcję co dotychczas, a więc nagrodzeni zostali po kolei Nigeryjczyk, Kanadyjczyk i dwóch Amerykanów, wszyscy jak najbardziej za książki napisane w języku angielskim. Dopiero w roku 2015, z sobie tylko znanego powodu, organizatorzy postanowili ów geszeft nieco rozbujać i najpierw odznaczyli, jak rozumiem, nadzwyczaj wybitnego węgierskiego pisarza nazwiskiem László Krasznahorkai, następnie równie wybitnego przedstawiciela Korei, Han Kanga, w dalszej kolejności piszącego po hebrajsku niejakiego Davida Grossmana, no a teraz… trzykrotne hip hip hurrra dla Olgi Tokarczukowej za napisaną 11 lat temu książkę „Bieguni”.

      Ów przedziwny gest możemy teraz próbować wyjaśniać na trzy sposoby. Może oczywiście być tak, że po tych wszystkich latach tkwienia w swojej tradycji, oni trafili na Tokarczukową, oraz jej dzieło, i zwyczajnie oszaleli z zachwytu. Druga możliwość jest taka, że władcy Imperium w odpowiedzi na Dobrą Zmianę postanowili Polskę przyjąć do swojej bandy. Jest też możliwość trzecia. Otóż, jak się dowiadujemy, przewodniczącą pięcioosobowego jury, które nagrodziło to, jak słyszymy, wybitne dzieło, była niejaka Lisa Appignanesi, urodzona w roku 1946 w Łodzi córka Heny i Aarona Borensztejnów, która parę lat później wraz z rodzicami wyemigrowała najpierw do Paryża, następnie do Kanady, by wreszcie osiąść w Londynie i tam zdobyć pozycję jednej z najważniejszych osobistości w tamtejszym świecie literackim.  Niewykluczone więc, że tę nagrodę ktoś dla Tokarczukowej zwyczajnie zamówił, no ale skoro już przyjęliśmy to rozwiązanie, trzeba będzie dyskusję zacząć od początku, a więc wrócić – przyznaję, że nadzwyczaj niechętnie – do Pawlikowskiego, a kto wie, czy nie do jeszcze wielu, wielu innych.

A skoro już o książkach mowa, to tym bardziej zachęcam do odwiedzania naszej księgarni pod adresem www.basnjakniedzwiedz.pl i kupowania nie tylko moich ksiażek. Powinno być dobrze.