No i znów lezą

Od czasu jak Wojciech Sadurski opublikował swój intelektualny żart w Salonie24, a ten blog na ów żart odpowiednio zareagował, minęło trochę czasu, natomiast u Sadurskiego wciąż pojawiają się nowe komentarze. Z prawdziwą przykrością i rozczarowaniem zauważam, że duża część owych opinii, mimo że kierowanych bardzo dobrą wolą, trafia niezmiennie w płot. Wśród nich, niezmiennie pojawia się kwestia użycia przez Sadurskiego słowa ‘whom’. Część komentatorów zarzuca Sadurskiemu, że on użył jakiegoś ‘whom’, które w języku angielskim nie istnieje, podczas gdy druga część wyjaśnia, że owo ‘whom’ jest jak najbardziej poprawne i przytacza na potwierdzenie tej opinii szereg cytatów. I tak ta wymiana trwa, nie wiadomo jeszcze jak długo. Ponieważ sytuacja dla kogoś takiego jak ja, a więc dla osoby, która może i nie wie nic, ale akurat na języku angielskim się zna, jest niezwykle irytująca, czuję się zmuszony do poświęcenia sprawie – a niestety przy okazji też samemu Sadurskiemu – jeszcze jeden wpis. Tym samym, sprawa, mam nadzieję, zostanie ostatecznie wyjaśniona, a Wojciech Sadurski otrzyma swój drugi wpis, a tym samym zostanie awansowany do poziomu Andrzeja Mleczki.

W swojej przedostatniej notce próbowałem sprawę językowych kompetencji Sadurskiego odpowiednio naświetlić, jednak mam wciąż obawy, że czegoś w tych objaśnieniach brakuje. Wprawdzie napisałem bardzo wyraźnie, że cały problem nie sprowadza się do tego, że Sadurski nie zna języka, albo że go zna po łebkach – bo to nieprawda – ale że on jest człowiekiem na tyle mało inteligentnym, że z tą swoją znajomością języka nie wie co zrobić. A efekt tego jest taki, że w momencie kiedy on pragnie się swoimi talentami popisać, robi z siebie pośmiewisko. Czego więc zabrakło? Otóż mam wrażenie, że tego mianowicie, czego chciałem uniknąć, a więc konkretów. Kiedy pisałem swój tekst, nie miałem zamiaru wytykać Sadurskiemu błędów, które popełnił, ani tym bardziej wyjaśniać, na czym one polegały i udowadniać swoje racje teoretycznie. Bo po co ludziom zawracać głowę? Sądziłem, że wystarczy pokazać problem.

Niestety, jak się okazuje, człowiek potrzebuje dowodów, a więc wiedzy. Zajrzałem wczoraj pod wieczór na blog Sadurskiego, by zobaczyć, czy on po raz trzeci napisze, że nie wie, kto to jest Toyah, i zobaczyłem, że tam dyskusja na temat języka angielskiego trwa w najlepsze. A już najbardziej, jeśli idzie o to nieszczęsne ‘whom’. W tej sytuacji, mam bardzo poważne przekonanie, że tak gdzie zwyczajnie wystarczyłoby splunąć, należy tłumaczyć. A więc proszę bardzo. Wytłumaczę. I proszę tylko, żeby nikt nie traktował tego, jako wyłącznie kolejnej lekcji języka angielskiego, lecz przede wszystkim jako jeszcze jedną refleksje na tematy ogólne. Bo taki, i tylko taki mam plan. Powiedzieć coś o sprawach uniwersalnych.

Zajrzyjmy do podręcznika gramatyki angielskiej autorstwa W. Stannarda Allena. To jest tak zwany ‘Allen’. Kto się uczył angielskiego w miarę poważnie wie, o czym mówię. Otóż Allen, w rozdziale dotyczącym użycia zdań podrzędnych – a dokładnie tak zwanych relative clauses – pisze, że przy budowaniu, znów tak zwanych, ‘defining reative claues’, „do używania whom należy zdecydowanie zniechęcać”. Dalej pojawia się informacja taka mianowicie, że ‘whom’ „nigdy nie mógłby się pojawić w języku angielskim”, o ile nie jest to oficjalny i formalny język pisany. Dalej napisane jest, że ‘whom’ pojawia się wyłącznie w tak zwanych ‘non-defining relative clauses’, z tym jednak zastrzeżeniem, że owe zdania podrzędne nie-definiujące „nie występują w mówionym języku angielskim”. W innym miejscu kwestia ‘whom’ u Allena pojawia się w takim kontekście: „Forma ta praktycznie nie występuje już w mowie angielskiej. Można ją znaleźć wyłącznie w najbardziej oficjalnym języku pisanym”. Szukamy ‘whom’ w indeksie. Jest. Obok tytułu, pojawia się w nawiasach informacja – „zanikające”.

Ktoś mi powie, że Allen nie musi być autorytetem, albo że – co może bardziej sensowne i rozsądne – Sadurski właśnie sparodiował list oficjalny. List służbowy, pisany na poziomie premierów, rządów i takich tam. Pierwszy argument zlekceważymy, jako nieistotny. Co do drugiego, to fakt. To co spłodził Sadurski, to list jak najbardziej służbowy, pisany rzekomo przez premiera rządu, a więc coś, co według Allena zezwala na użycie języka najbardziej oficjalnego, i w zwykłym mówionym angielskim sztucznego. Oczywiście, mógłbym tu powtórzyć to co i sam sugerowałem w swoim wpisie, a na co też dokładniej zwrócił uwagę Orjan. To mianowicie, że pastisz Sadurskiego nie ma najmniejszego sensu, choćby z tego względu, że list Camerona do Kaczyńskiego był listem pisanym nie przez premiera rządu – którym Cameron wówczas nawet nie był – lecz osobistym, w dodatku kondolencyjnym, listem kolegi do kolegi. No ale co to da, skoro mamy do czynienia z cymbałami?

A więc na ten potencjalny argument dotyczący języka oficjalnego chciałem zareagować. Otóż podręcznik Allena to nie jest podręcznik nowy. On był napisany wiele lat temu. Kiedy Allen przekazywał swoje uwagi na temat funkcjonalności formy ‘whom’, język angielski wyglądał zupełnie inaczej, niż dzisiaj. Kiedy Allen pisał o ‘whom’, mógł na temat tej formy jedynie stwierdzić, że ona „zanika”. Dziś forma ‘whom’ w języku angielskim praktycznie nie istnieje. Nie istnieje w mowie i nie istnieje w piśmie. Ktoś powie, że jak to, nie istnieje w piśmie? Jak ktoś będzie chciał, to jej użyje, i kto mu co zrobi? I zgoda. Jeśli ktoś chce dziś używać ‘whom’ to może sobie go używać, tyle, że jeśli usłyszy śmiech, lub – w najlepszym wypadku – ujrzy uniesione brwi, niech się nie dziwi. Podobnie jak niech się nie dziwi ktoś, kto w języku polskim ni stąd ni z owąd uzna za wyszukaną elegancję użycie formy ‘któregoż to’, lub ‘jakowoż’, czy ‘niejakoż’, i zostanie wykpiony. Bo nie uratuje go nawet to, że jakiś stary podręcznik języka polskiego powie mu, że te formy są używane wyłącznie w pisanym języku oficjalnym.

Podpieram się tu tym Allenem, jednak wcale nie dlatego, że inaczej nie potrafię. Podpieram się nim, bo wiem, że tam gdzie można by było zwyczajnie powiedzieć jak jest, należy dostarczać tak zwanych dowodów. A zatem dostarczam. Sprawa jest jednak zdecydowanie bardziej prosta. Tekst, który sprokurował Sadurski nie mógł być napisany przez zwykłego Anglika. I widzi to każdy, kto zna język angielski lepiej niż trochę. Nie mógł być przez niego napisany nawet nie dlatego, że tam są rażące błędy merytoryczne – a są! – lub że on w ogóle nie jest napisany po angielsku, ale dlatego, że żaden normalny Anglik nie miałby najmniejszego powodu, żeby pisać takim językiem. A gdyby z jakiegoś powodu napisał coś w tym stylu, to wyłącznie dla żartu.

Jest jednak jeszcze jeden problem. I to jest problem dla nas dziś kluczowy. Sadurski uznał za stosowne skopiować tak zwany język urzędniczy. I to jest, moim zdaniem, bardzo ciekawe. Otóż Sadurski całym swoim sercem i duszą tkwi w PRL-u. Dla Sadurskiego świat składa się z PRL-u i z tego wszystkiego, co znajduje się w opozycji do niego. Państwo to dla Sadurskiego PRL, natomiast reszta, to on, Michnik, może jakiś Kołakowski. Diabli zresztą ich wiedzą. Sadurski nie zna normalnego świata. Sadurski to człowiek, który spędza swój zawodowy czas gdzieś we Włoszech, czy w Australii, a może akurat i w Warszawie, karmi się tą propagandą, której jest i ofiarą i już teraz też twórcą, a kiedy wróci do domu, to słucha Wojciecha Młynarskiego, jak spiewa o kartoflance, ogląda stare obrazy Jerzego Dudy-Gracza, a najdalej jak sięga w przód, to do Misia Barei. Sadurski tkwi całą swoją duszą, sercem i ciałem w PRL-u. I jedyne co ma nowego, to pieniądze i znajomość języka angielskiego. Nowa Polska dała mu tyle. Nauczyła go angielskiego i dała zarobić.

I nagle przyszedł ten moment, że trzeba się było wykazać, i padło na, z jednej strony, Sadurskiego rozbuchaną ambicję, a z drugiej na zwykły, cywilizowany świat, reprezentowany akurat przez Davida Camerona, premiera Wielkiej Brytanii. I nagle okazało się, że Sadurski nie jest w stanie przyjąć normalnej, obiektywnej perspektywy. On słyszy słowo ‘premier’ i widzi Cyrankiewicza. Widzi Cyrankiewicza i słyszy bełkot. Bo tyle akurat wie. Że premierzy bełkoczą. I w tym momencie przypomina sobie, że niedawno się nauczył mówić i pisać po angielsku, więc mówi i pisze. Mówi i pisze. Po angielsku. Najpierw mówi, później z satysfakcją nalewa sobie do kieliszka włoskiego wina, i to co mówi – zapisuje i wysyła z dumą w świat. No i wychodzi mu to, co mu wychodzi.

Jak więc nam dziś wypada zareagować na casus – bo tak naprawdę nie o niego tu chodzi., lecz o casus właśnie – Sadurskiego? Moim zdaniem jedyna sensowna reakcja jest taka, by go poinformować, że to jest niesamowite, jak on się świetnie nauczył języka angielskiego. Że w jego wieku, ten sukces, to coś, co wręcz graniczy z cudem. Że wielu ludzi o wiele od niego zdolniejszych i inteligentniejszych, nie jest w stanie osiągnąć nawet 10% tego, co mu się udało. Tyle że to akurat jest niczym, jeśli za tym czymś nie pójdzie coś, co niektórzy nazywają życiem, inni człowieczeństwem, a inni zwyczajnie mądrością. Bo jeśli tego zabraknie, to – szczególnie w przypadku kogoś takiego jak Wojciech Sadurski – zostanie tylko ów PRL-owski kompleks, uginający się pod ciężarem jeszcze innych, już całkowicie pojedynczych kompleksów, o których tu nie będziemy wspominać, bo przede wszystkim nie jest na nie pora, a poza tym, po ciężką cholerę? Prawda?

Napisałem wcześniej, że wcale nie chodzi dziś tak naprawdę o język angielski. Wcześniej też zasugerowałem, że nie chodzi również tak naprawdę o Wojciecha Sadurskiego. I swoje zdanie w obu kwestiach podtrzymuję. To jak kto zna język angielski jest sprawą całkowicie nieistotną. Natomiast to, co kto sądzi o Jarosławie Kaczyńskim, to problem osobisty i nie ma sensu z tym dyskutować. Jeśli ja dziś po raz drugi już wracam do Wojciecha Sadurskiego, to wyłącznie dlatego, ze między nim a mną istnieje bardzo poważny konflikt kulturowy, a on – z tą właśnie swoją, kulturą tak mi obcą – reprezentuje bardzo zdecydowanie stronę, która w stosunku do kultury, którą uważam za swoją, demonstruje bardzo silną agresję, a dodatkowo, w tej swojej agresji czuje się – najprawdopodobniej zresztą bardzo słusznie – całkowicie bezkarny. Dlatego mam ambicje Sadurskiego tępić.

By opisać kulturę, z którą walczę, muszę wrócić do oryginalnego tekstu Sadurskiego. Otóż on postanowił wyśmiać Jarosława Kaczyńskiego za to, że broniąc się przed zarzutami o to, że jego zachowanie po smoleńskiej katastrofie go kompromituje, wspomniał list, jaki otrzymał od Davida Camerona, w którym ten wyraził uznanie wobec postawy, którą Kaczyński zaprezentował w obliczu tej tragedii. Wrócę do czasów jeszcze dalszych. 10 kwietnia pod Smoleńskiem rozbił się samolot, którym leciał brat Jarosława Kaczyńskiego, jego bratowa i kilku najbliższych przyjaciół, i w wyniku tej katastrofy, wszyscy oni ponieśli śmierć. Ponieważ Jarosław Kaczyński nie ma rodziny, strata ta dla niego była szczególnie wyjątkowa. W dniu katastrofy, Jarosław Kaczyński przybył do Smoleńska zidentyfikować ciało brata i w sytuacji, którą zastał, uznał, że kiedy stoi nad szczątkami swojego brata, nie życzy sobie spoufalać się ani z Donaldem Tuskiem, ani, tym bardziej, z ruskim premierem. Jego wybór, jego sprawa. Z punktu widzenia kultury, z którą się czuję związany, jego wybór – jego sprawa. Szczególnie w takiej sytuacji. Tak się jednak złożyło, ze niemal od pierwszego dnia – z powodu wręcz tragicznych napięć politycznych – Jarosławowi Kaczyńskiemu nie dano żyć tą stratą. Od pierwszego niemal dnia, kultura z którą utożsamia się Wojciech Sadurski, a z którą ja walczę, postanowiła Jarosława Kaczyńskiego, z jego bólem i żałobą, wdeptać w ziemię. A zatem, jeśli walcząc z tą kulturą, zająłem się Sadurskim pod kątem jego PRL-owskich koligacji, to wyłącznie dlatego, że dał mi ku temu pretekst.

A zatem, co to za kultura, która stoi za tego typu zachowaniami? Jest to, moim zdaniem, przede wszystkim właśnie kultura PRL-owska. To właśnie o niej myślał Jarosław Kaczyński, kiedy mówił, że system, jaki tu do nas po II Wojnie Światowej przywieźli Sowieci, to system dla hołoty. To system, którzy wierzy w to, że jedyne autentyczne wartości, to siła i spryt. A skoro siła i spryt, to wszyscy ci, którzy cierpią, lub tylko w pewnym momencie swojego życia gdzieś się spóźnili, zasługują wyłącznie na pogardę. A skoro na pogardę, to powinni się liczyć z tym, że gdy w momencie porażki nie padną na kolana przed silnymi i sprytnymi, a co gorsza przyjdzie im do głowy demonstrować godność – zostaną zabici szyderstwem. Swoim tekstem na blogu tę własnie kulturę zademonstrował Sadurski. Ale nie tylko tym tekstem. Nawet zwracając się bezpośrednio już do mnie i szydząc z tego, ze nie mam pracy, i muszę prosić o pomoc pisząc te teksty, pokazał co go bawi. Jeśli komuś to nie mówi wystarczająco dużo, i potrzebuje czegoś bardziej pop, to w zupełnie innym wymiarze ten sam rodzaj kultury demonstrują dziś władze Białorusi wobec opozycji.

Czuję obrzydzenie do tej właśnie kultury. Nie chcę mieć z nią nic wspólnego i nie chce nawet o niej myśleć. Jeśli wciąż z nią walczę, to tylko dlatego, że w swojej bezczelnej arogancji, jest ona wciąż i wszędzie tak okropnie obecna. Jeśli natomiast postanowiłem upaść tak nisko, że w pewnym sensie zgodziłem się rozmawiać z Wojciechem Sadurskim, to dlatego, że tak fantastycznie dał mi do tego okazję. Pisząc swój tekst, w dodatku się w tak żenujący sposób napinając, Sadurski przyjął na siebie rolę rzecznika całego tego dziwacznego pokolenia. Zupełnie jakby chciał powiedzieć: „Jestem człowiekiem PRL-u, a ponieważ jest nas dużo i mamy władzę, możecie nam skoczyć”. I w dodatku powiedział to po angielsku. I to jeszcze tak, jak mu kazał mięsień zwany sercem.

To co ja w tej sytuacji miałem zrobić?