O tajemniczym pytaniu Henia Gembalskiego i literaturze w rytmie hip-hop

       Pisałem przedwczoraj trochę na temat lęku, jaki paraliżuje przeciętnego czytelnika, gdy staje twarzą twarz z książką, o której wcześniej nie słyszał, a o istnieniu jej autora nie miał bladego pojęcia, i w ten sposób często traci szanse na przeżycie czegoś prawdziwie świeżego, a niekiedy nawet i najlepszego. I choć daję słowo, że nie planowałem do tego tematu wracać, to część komentarzy, jakie ów tekst sprowokował, każe mi podejrzewać, że moje intencje nie do końca zostały zrozumiane. Otóż problem nie polega w żadnym wypadku na tym, że obok literatury popularnej istnieje coś, co lubimy nazywać „literaturą ambitną” , a czytelnik woli pop. Możliwe, że tak się to właśnie dzieje w przypadku kina, czy muzyki, a więc sztuk przeznaczonych dla wszystkich i dla każdego, natomiast gdy chodzi o książki, to dzięki rozpowszenionemu mitowi, jakoby „glupcy książek nie czytali”, one niemal z zasady kierowane są do tak zwanej „wymagającej publiczności”, a ta akurat akurat -  i to jest fakt – jak ognia się boi się bycia posądzoną o szukanie tanich wzruszeń. Ponieważ jednak to wzruszenia właśnie stanowią jedyną rzeczywistą wartość i poza nimi nie ma tak naprawdę niczego więcej, to co tworzy dziś współczesną literaturę, to pretensjonalny, kompletnie bezwartościowy kicz, tym bardziej irytujący, im bardziej pozujący na coś specjalnego.

      A zatem czytelnicy boją się naszych książek nie dlatego, że one są zbyt trudne, zbyt głębokie i zbyt ambitne.  Dla przeciętnego czytelnika nie stanowi najmniejszego problemu przeczytać i się zadumać nad najnowszą powieścią Olgi Tokarczuk. Oni boją się naszych książek – co już tu zostało powiedziane – przede wszystkim dlatego, że nie znają naszych nazwisk, a nie mają serca do ryzyka, ale również dlatego, że to co my piszemy jest właśnie proste, bezpretensjonalne i tak naprawdę strasznie pop i o tym nie da się nawet mądrze podyskutować. To można jedynie przeżyć, a ambitnego czytelnika przeżycia nie interesują.

      Może nie będę tu pisał o sobie, ale proszę zwrócić uwagę na to, w jaki sposób buduje narrację Coryllus. Przecież gdyby on nie pisał na tematy „dorosłe”, te jego baśnie mogłyby czytać nawet dzieci, które dotychczas poza szkolnymi lekturami nie miały w ręky żadnej książki. A zatem w jaki sposób ma to być „literatura ambitna”? Oczywiście, to co on w swoich książkach przekazuje jest zawsze bardzo przemyślane, głębokie i w żadnym wypadku nie codzienne, natomiast sam sposób opowiadania nie mógłby być bardziej prosty i bardziej pozbawiony pretensji.

     Ktoś mi napisał, że moje książki też nie są łatwe w odbiorze i że tak naprawdę być może tylko „39 wypraw” oraz „Listonosz” mogą trafić do szerszej publiczności. Reszta wymaga prawdziwego intelektualnego zaangażowania. Daje słowo, że czuję się obrażony. Ja jakiś czas temu podarowałem swoje „Marki, dolary, banany…” zaprzyjaźnionej kelnerce w zaprzyjaźnionej knajpie, ona ją otworzyła na przypadkowej stronie i, jak mi opowiedziała przy kolejnej okazji, w przerwach w obsługiwaniu klientów, do końca dnia, to śmiejąc się, to płacząc ze wzruszenia, przeczytała całość. I to ma być trudna, ambitna literatura. Przepraszam bardzo, ale to już bardziej wymagający jest Zenek Martyniuk. Choćby jako  socjologiczna zagadka.

      Nasze książki nie dlatego są najlepsze, że stawiaja przed czytelnikiem jakieś szczególne intelektualne wymagania. One są najlepsze dlatego, że są napisane prostym i przejrzystym językiem i przedstawiają świat zrozumiały dla każdego czytelnika, pod warunkiem, że on przeżywa ów świat prosto i przejrzyście. Pisałem to już kiedyś, ale dziś powtórzę. Gdyby baśnie Gabriela Maciejewskiego, że już nie wspomnę o „Dzieciach PRL-u”, trafiły do szkół, niewykluczone, że po kilku tygodniach nasze dzieci te swoje cholerne smartfony wyrzuciłyby do kosza.

      Wspomniałem o swojej książce „Marki, dolary, banany i biustonosz marki Triumph”. Z jednej strony, zawsze uważałem, że pod względem czysto literackim, to jest moje największe osiągnięcie, a z drugiej strony mam wrażenie, że ten akurat tytuł jest traktowany przez wiekszość czytelników, jako coś… niepoważnego. Dziwne. No, proszę tylko spojrzeć na to:

      „Zmierzch, a potem już upadek PRL-u wspominam niezwykle sympatycznie. Jednak powiem uczciwie, że nie mam wcale pewności, czy owe wspomnienia są związane faktycznie z ostatecznym końcem tamtego przykrego przecież niekiedy czasu, czy może z tym, że tamten okres, a więc lata 1986-1989, to był fantastyczny dla mnie czas osobiście.  Z tego co tu opisuję, można błoby sądzić, że wszystkie moje ówczesne smutki i radości w najmniejszym stopniu nie były związane z polityką. Polityka akurat zawsze mi towarzyszyła niejako z boku i, owszem, niekiedy mocno inspirowała, jednak to co uważałem za swoje życie, należało już do innego zupełnie wymiaru.

      W roku 1986 wzięliśmy ślub i to było naprawdę coś. Było lato, najpierw spędzaliśmy czas na plebanii w Krasiczynie, a potem już w naszym Przemyślu, i byliśmy i piękni i młodzi i wszyscy nas bardzo lubili i nic nie wskazywało, żeby to, co jest, miało się kiedykolwiek skończyć. Mieliśmy też własne mieszkanie, które mi zostało po moich rodzicach. Za pieniądze, jakie nam wpadły podczas ślubu, wyposażyliśmy sypialnię, kupiliśmy u pewnego stolarza w Kostuchnie fantastyczny stół do kuchni, który nam zresztą służy do dziś, a kiedy tamte pieniądze się skończyły, to mieliśmy już swoje, bo oboje albo uczyliśmy angielskiego, albo ja robiłem jakieś poważne tłumaczenia, a wtedy to był nie byle jaki biznes.

      Rok później urodziło się nasze pierwsze dziecko, a jeszcze rok później – już w roku 1988 – pojechaliśmy na wakacje do Rycerki do pewnego pana Stefka Kurowskiego, gdzie oczywiście wszystko kosztowało, ale nam to nie przeszkadzało, bośmy byli bogaci, no i wciąż piękni i młodzi.

      Ona miała już dobrze ponad rok, ale ponieważ nigdy nie była szczególnie przebojowa, wciąż uczyła się chodzić, więc chodziliśmy z nią po tej okolicy i patrzyliśmy jak rośnie. I było pięknie! Pamiętam jak pewnego dnia w miejscowym sklepie zobaczyliśmy – zupełnie jakby wylądowało UFO – na półce biustonosz firmy Triumph, i moja żona zupełnie oszalała, bo wcześniej coś takiego widziała tylko w kolorowych zagranicznych magazynach. No więc kupiliśmy jej ten biustonosz. Nie wiem dziś, ile on kosztował, ale myślę, że to był odpowiednik dzisiejszego tysiąca złotych.

      Ale z tamtych wakacji pamiętam coś jeszcze. Otóż w sierpniu tamtego roku przestały się ukazywać kolorowe pisma, a więc „Panorama”, „Zwierciadło”, „ITD.” i takie tam. Dlaczego? Tłumaczenie było chyba takie, że drukarnie nie są w stanie drukować tych właśnie kolorów. No więc mieliśmy tylko te gazety.

      Pewnego dnia, dowiedziałem się, że do miejscowego sklepu ma przyjść dostawa piwa i że każdy kto przyjdzie pomagać w rozładunku, będzie mógł sobie kupić całą skrzynkę. Dziś pamiętam, że to był jakiś „Żywiec”, tyle że pod inną nazwą. Nie dam głowy, że pamiętam wszystko dobrze, ale nalepka była chyba zielona, a samo piwo nazywało się po prostu „Lager”.

      Rozładowywaliśmy – ja i kilku pozostałych wczasowiczów – to piwo jak szaleni, no a potem nastąpił ten moment, kiedy każdy z nas, umęczony jak jasna cholera, mógł sobie kupić tę jedną fantastyczną zupełnie skrzynkę. Pamiętam też, że oczywiście wtedy wszystkiego tam nie wypiłem, więc znaczną tego część przywieźliśmy ze sobą tu do Katowic.

      Potem przyszedł rok 1989 i wiadomo już było, że idą nowe czasy. Wszystko wprawdzie było takie jak wcześniej, tyle że to co miało się stać, wisiało w powietrzu i robiło wrażenie czegoś absolutnie nieuchronnego. A myśmy sobie żyli też tak jak dotychczas, we trójkę z naszą córką, w naszym pięknym mieszkaniu, bez żadnych kłopotów, bez zmartwień, bez jakichkolwiek widocznych zagrożeń, z kupą wolnego czasu, no i w dodatku z tą świadomością, że jest nawet jeszcze lepiej – bo komunę niedługo szlag trafi, i zacznie się ta od tak dawna wyczekiwana akcja odwetowa. A potem, kiedy w centrum miasta pojawił się niemiecki supermarket o wzruszającej nazwie „Future Zwei”, a z nim nigdy tak naprawdę dotychczas nie widziane ananasy i orzechy kokosowe, wiedziałem, że tak – to już naprawdę za chwilę. 

      Właśnie tak ten czas pamiętam. Jako okres całkowitej beztroski, z kupą wolnego czasu i pieniędzy, które można było wydawać na wszelkie codzienne potrzeby, czy nawet niekiedy i kaprysy. Oczywiście nie mieliśmy wtedy – podobnie zresztą jest nie mamy i dziś – ani samochodu, ani domu w budowie, ani wakacyjnych planów gdzieś w Hiszpanii, bo tak naprawdę nasze potrzeby były ściśle ograniczone przez nasze nad wyraz skromne wymagania. Wakacje spędzało się niemal wyłącznie w Przemyślu, a gdy chodzi o ewentualne luksusy, to znowu w Polsce akurat tak wiele ich do nabycia nie było. Czasem może jakaś flaszka w Peweksie, no i okazja do przyjacielskiej wizyty.

      Pamiętam jak któregoś dnia – było to jeszcze zanim urodziła się nasza córka – przyszliśmy sobie skądś do domu, a przed drzwiami stały dwie kobiety – Świadkowie Jehowy. I proszę sobie wyobrazić, że ponieważ ani nie mieliśmy żadnych obowiązków, ani szczególnych planów, poprosiliśmy, żeby one weszły i napiły się z nami herbaty.

      Weszły więc obie panie, siadły i zaczęły nam opowiadać swoje historie. One więc opowiadały, a myśmy siedzieli i ich słuchaliśmy bardzo grzecznie… W pewnym momencie jedna z nich zapytała, czy mamy w domu Pismo Święte, myśmy je przynieśli, a one zaczęły nam pokazywać, gdzie znajdują się najbardziej drastyczne fałszerstwa. I wtedy nagle przyszedł do nas w odwiedziny mój do dziś wielki przyjaciel Henio Gembalski. Wszedł, siadł obok i tak samo grzecznie jak my, zaczął się przysłuchiwać naukom obu pań. Słuchał przez pewien czas w uprzejmym milczeniu, i w pewnym momencie – z tą swoją niesłychanie charakterystyczną, znaną powszechnie elokwencją – odezwał się mniej więcej tak: „Przepraszam, jeśli można, ale mam jedno pytanie: Czy państwo wierzą w istnienie Szatana?” A kiedy obie panie chętnie to potwierdziły, że oczywiście i jak najbardziej, Henio zadał drugie pytanie...”

      Kto chce się dowiedzieć, jakie było drugie pytanie i co z tego wynikło, niech sobie tę książkę kupi, to się dowie. A cała reszta już będzie w cenie.

 

Wspomniana książka jest do kupienia pod adresem https://basnjakniedzwiedz.pl/produkt/marki-dolary-banany-i-biustonosz-marki-triumph/.  Naprawdę zachęcam. A kto już ma, niech się spieszy i wybiera ją, jako prezent najlepszy.