Refleksje znad krawędzi

Ze wstydem przyznać muszę, że polityczny kryzys w Egipcie, z jakiegoś powodu, w pierwszej chwili uszedł mojej uwadze. To znaczy, dochodziły do mnie słowa ‘Egipt’ i ‘zamieszki’, ale jakoś nie umiałem się oderwać od spraw dla mnie bardziej poruszających. I dopiero wczoraj wieczorem zauważyłem, jak bardzo się zagapiłem. Jak o mały figiel nie przegapiłem czegoś, co na przegapienie zdecydowanie nie zasługuje.

Otóż, gdyby ktoś – a więc ktoś równie zagapiony jak ja – jeszcze nie wiedział, o co chodzi, w Egipcie doszło do bardzo poważnych niespodziewanych rozruchów antyrządowych. Przyczyna i cel tych rozruchów jest akurat z naszego punktu widzenia nie tak ważna, więc wystarczy, ze będziemy pamiętać o tych trzech wspomnianych przeze mnie elementach – rozruchy są poważne, antyrządowe i niespodziewane. Dlaczego i po co – a kogóż to mianowicie obchodzi?

Oglądałem więc wczoraj w telewizji trochę wieczornej dyskusji o wydarzeniach w Egipcie, słuchałem dość przerażających informacji o gwałtowności rozruchów i liczbie ofiar, patrzyłem w zdumieniu na zdjęcia z egipskich ulic, ale też nie mogłem nie zauważyć pełnej zgody między uczestnikami rozmowy, co do tego, że tego, co się wydarzy, nikt się nie spodziewał. Pomyślałem sobie, ze tak bywa. W końcu dziennikarze, politycy, politolodzy, eksperci choćby i z tytułami, są pewnie często nawet jeszcze głupsi w kwestiach, którymi się zawodowo zajmują, od nas. Niejednokrotnie bywało przecież tak, że im świat walił się na głowę i jedyne co mogli zrobić, to już tylko szukać dobrego usprawiedliwienia dla swoje beznadziejności.

Tu zresztą też, w pewnym momencie jeden z dyskutantów powiedział, że ponieważ Egipt to państwa w dużym stopniu policyjne, ludzie zawsze byli bardzo niechętni do wyrażania swoich osobistych opinii, tym bardziej jeśli te opinie im mogły w jakikolwiek sposób zaszkodzić. Ale pojawił się też jakiś specjalista, który na Egipcie się zna, często tak bywa i, co może najważniejsze, jak sam stwierdził, ma tam wielu przyjaciół. Wyznał więc on, że był tam ostatnio jesienią, rozmawiał ze swoimi egipskimi znajomymi i kolegami, i nie dojrzał śladu niepokoju. Nie zauważył jednego gestu, który mógłby świadczyć o tym, że sytuacja jest bliska załamania. Że społeczeństwo jest na krawędzi.

O czym to może świadczyć? O dwóch rzeczach. Pierwsza to taka, że ten człowiek jest dokładnie tak samo głupi i leniwy, jak pozostali uczestnicy tego towarzystwa, które tak zabawnie dziś załamuję ręce nad tym, co się dzieje w Egipcie. Druga – właściwie uzupełniająca jedynie tę pierwszą – że on naturalnie znał i przyjaźnił się wyłącznie z tymi Egipcjanami, przeciwko którym dzisiejsza rozruchy sa skierowane. W jednej i drugiej sytuacji, wiadomość jest jedna – on zwyczajnie nie wiedział. Boi to, że parę miesięcy temu, wszystko było jak trzeba i nagle, nie wiadomo z jakiegoś powodu, coś się załamało, wydaje się niemożliwe.

Cytowałem tu już chyba kiedyś fragment z powieści Johna Bartha. Pozwolę sobie wrócić do tego raz jeszcze:

„Przystanęła na środku kuchni, by napić się wody. I w tym momencie, po pięćdziesięciu bezpiecznych latach, załamał się sufit w pokoju obok. Albo on, samotny, w pustym gabinecie, nasłuchując, w blasku marcowego dnia, jak mu w myślach szumi świat, gdy – ni stąd ni z owąd – półtorametrowa półka odrywa się od ściany. Przez całe długie wieki, niewidoczne pęknięcie rozsadza skałę. By w jednej sekundzie, cały taras i barierki i turyści i turbiny – wszystko z hukiem runęło do Niagary. Który płatek śniegu uruchamia lawinę? Dom eksploduje. Gwiazda. W głowie twojej żony, tak pozornie bezsilnej, rodzi się zbrodnia, jak płód. Jedna maleńka decyzja władz. Całe kolonie powstają”.

A więc, może to jest też tak? Że istotnie wszystko dzieje się w jednej chwili? Może rzeczywiście wspomniany przez mnie przyjaciel Egiptu i Egipcjan zrobił wszystko, co mógł, by wiedzieć, jakie sa nastroje i co się kroi I wiedział jak najbardziej słusznie, że nic się nie kroi. Bo wszystko się zaczęło dziać w jednej chwili, bez powodu, bez zapowiedzi. O tak. Jak w przypadku tego sufitu, tej półki, czy tego noża.

No ale to też są kwestie dla nas bez znaczenia. Boi cóż nam dziś po informacji, czy to co się wydarzyło i dzieje z takim rozmachem w Egipcie, było zapowiadane, czy nie. Czy to można było przewidzieć, czy nie. Sa to informacje równie bezużyteczne jak te wspomniane wcześniej, a więc dlaczego i po co. To co naprawdę ważne, to fakt, ze to się dzieje i że tego nikt nie przewidział.

Dziś w Rzeczpospolitej czytam rozmowę Roberta Mazurka z aktorem Danielem Olbrychskim. Niezwykły jest ten Mazurek. On nawet się nad Olbrychskim nie znęca. Nawet z nim nie walczy. Chyba nawet zanim zaczął z nim rozmawiać, wiedział, że to nie ma sensu. Jeśli chce mu coś powiedzieć, to chyba już tylko na takiej zasadzie, że gdyby poszedł o krok dalej i na przykład odzywał się już tylko po to, by mówić: „No dalej. Niech pan jeszcze coś powie. Mamy jeszcze parę minut.”, to byłby niegrzeczny. Mimo to pozwala Olbrychskiemu mówić i Olbrychski mówi. Ktoś mi powie, że ten wywiad to przykład akurat nietrafiony, bo wszyscy wiemy, że Olbrychski to nie dość, że aktor, to jeszcze aktor bardzo już leciwy i z nie lada bagażem. A więc, jakież to ma znaczenie, co on mówi? I ja się zgadzam. Olbrychski to postać szczególna. Mimo to jednak, kiedy przyjrzymy się, jak on mówi, i mówi, i mówi, i już ani nic nie widzi, ani nie słyszy, ani nie rozumie, i jaki jest z siebie zadowolony i w tym zadowoleniu niewzruszony, to nie sposób oprzeć się paru refleksjom natury bardziej ogólnej.

Otóż jesteśmy zdecydowanie na krawędzi. I nikt nie wie nic. Jak to się wszystko potoczy i który dzień przyniesie ten wiatr? Czy to już będzie ten kwiecień, czy może maj, a może dopiero październik, kiedy to Polska będzie w samym środku swojej tak zwanej europejskiej prezydencji, i wszyscy uczestnicy tego przedsięwzięcia będą zajęci liczeniem pieniędzy, jakie się im udało to tu, to tam przy tej okazji trafić. Przecież nawet my, tak bardzo skoncentrowani, tak bardzo wyczekujący, tak bardzo cierpliwi – też właściwie nie wiemy nic. Poza tym jednym. Że stoimy z całą pewnością na krawędzi. A to już jest pewna wiedza.