Żyć i umrzeć wśród wilków

Jak pewnie niektórzy z nas pamiętają, w reakcji na śmierć Zbigniewa Herberta, najpierw „Gazeta Wyborcza” poinformowała, że, owszem, Herbert był poetą jakoś tam wybitnym, zwłaszcza niekiedy – jednak pod koniec życia cierpiał na ciężką chorobę umysłową, która tak niefortunnie zdefiniowała jego polityczne poglądy, że trudno było go szanować. Za „Gazetą” poszli już kolejni, mniej lub bardziej poważni, komentatorzy, by wszystko ostatecznie podsumował Tomasz Jastrun, nie dość że jak najbardziej potwierdzając fakt choroby, to już w ramach czystego bonusu, diagnozując ją przy pomocy nazwy medycznej i fachowego opisu klasycznych jej objawów. Dziś, kiedy zmarła Wisława Szymborska, ja oczywiście – jako nieokrzesany cham i pisobolszewik – mam wiele powodów, by tę śmierć również uczcić jakąś celną diagnozą, jednak tego nie zrobię. I nawet nie będę udawał, że kieruje mną tu jakiś wyjątkowy odruch serca, czy przywiązanie do zasady, iż o zmarłych mówimy albo dobrze, albo w ogóle – my toruńska swołocz, jak wiemy, tego w sobie ani nigdy nie mieliśmy, ani też nie mamy, ani naturalnie mieć już nigdy nie będziemy – bo tak naprawdę chodzi o to, że przeciwko osobie i twórczości Wisławy Szymborskiej wystąpić nie mam śmiałości, w obawie przed wrażliwym gniewem i samego Jastruna i jego wielu wybitnych kolegów.

A więc przede wszystkim muszę przyznać, że w mojej ocenie, Wisława Szymborska napisała w swoim zyciu kilka absolutnie wybitnych linijek. I dzieląc się tu na blogu ową uwagą, zapewniam, że ja ani nie żartuję, ani nie ironizuję, ani w ogóle nie mam w tym co piszę jakichkolwiek jawnych, czy ukrytych intencji. Oczywiście, ktoś mi może w to nie uwierzyć, ale tak już jakoś mam, że dla mnie, moja ocena artysty – każdego artysty – jako człowieka, nie ma najmniejszego wpływu na jego ocenę jako twórcy. Weźmy takiego – wprawdzie mój kumpel Redpill twierdzi, że to jest wyrażenie wulgarne, no ale tu znów jestem bezradny – Zbigniewa Hołdysa. Ja zawsze uważałem go za postać na naszej scenie muzycznej pod każdym względem wyjątkowo tandetną, jednak ani przez moment bym nie powiedział, że ta moja ocena wynika z faktu, że samego Hołdysa uważam za durnia jako człowieka. Mowy nie ma! Ja te dwie przestrzenie zawsze bardzo starannie oddzielam. Nawet gdyby Zbigniew Hołdys był przemiłym, skromnym i w dodatku politycznie mi bliskim człowiekiem, i tak bym uparcie twierdził, że on jako kompozytor, muzyk, piosenkarz, autor tekstów, lider zespołu, jest całkowicie i ostatecznie do niczego. Co tam Hołdys? Gdyby taki Stefan Chwin nagle zajął się pisaniem na Facebooku i każdy swój tekst poświęcał wyłącznie informowaniu mnie, że stała się rzecz bardzo niesprawiedliwa, że w tupolewie, który pewnej pięknej wiosennej soboty został tak okrutnie zamordowany pod Smoleńskiem, nie było też Jarosława Kaczyńskiego, ja dalej bym utrzymywał, że on pisze autentycznie po mistrzowsku. Mam wprawdzie kolegę, bardzo wybitnego profesora literaturoznawcę, który twierdzi odwrotnie, ale nic na to nie poradzę. Ja bardzo lubię czytać Chwina. Podobnie szczerze jak uwielbiam „Brzezinę” Wajdy, i tak samo szczerze, jak nie znoszę pisarstwa Rafała Ziemkiewicza. I tak jak nieskończenie się zachwycam obrazami tego zboczeńca i ruskiego agenta Picassa

A zatem, kiedy mówię, że Wisława Szymborska miała w swojej karierze poetyckiej kilka linijek absolutnie największych, dokładnie to mam na myśli. Proszę spojrzeć na jej wiersz – no, niestety, trzeba to tu podkreślić –stary bardzo, jeszcze z lat 50-tych zatytułowany „Nic dwa razy”:

„Nic dwa razy sie nie zdarza
I nie zdarzy. Z tej przyczyny
Zrodziliśmy sie bez wprawy
I pomrzemy bez rutyny.

Choćbyśmy uczniami byli
Najtępszymi w szkole świata,
Nie będziemy repetować
Żadnej zimy ani lata.

Żaden dzień się nie powtórzy,
Nie ma dwóch podobnych nocy,
Dwóch tych samych pocałunków,
Dwóch jednakich spojrzeń w oczy.

Wczoraj, kiedy twoje imię
Ktoś wymówił przy mnie głośno,
Tak mi było, jakby róża
Przez otwarte wpadła okno.

Dziś, kiedy jesteśmy razem,
Odwróciłam twarz ku ścianie.
Róża? Jak wygląda róża?
Czy to kwiat? A może kamień?

Czemu ty się, zła godzino,
Z niepotrzebnym mieszasz lękiem?
Jesteś - a więc musisz minąć.
Miniesz - a więc to jest piękne.

Uśmiechnięci, wpółobjęci,
Spróbujemy szukać zgody,
Choć różnimy sie od siebie,
Jak dwie krople czystej wody.”

Przepraszam wszystkich bardzo, ale to jest, moim zdaniem, jeden z największych wierszy w historii światowej literatury i, nawet gdyby Wisława Szymborska nigdy wcześniej, ani nigdy później, nie napisała ani jednego słowa – a kto wie, czy nie nawet, ale zwłaszcza – jej się za to jedno dzieło należą wszystkie nagrody świata, a nie jakiś głupi nicnieznaczący Nobel. I to jest dla mnie czymś tak oczywistym, że nie wartym nawet wspomnienia. Ciekawi mnie natomiast coś innego. Otóż kiedy na wieść o śmierci Szymborskiej głos zabierają kolejni specjaliści od wielkości już nie tylko twórczej, ale wszelkiej, nie bardzo udało mi się zauważyć, by ktokolwiek zechciał zwrócić uwagę na ten akurat wiersz w inny sposób, niż wkładając jego różne fragmenty do swoich kompletnie pozamerytorycznych mądrości. Wszyscy – a już z pewnością większość – albo cytują jakieś jej limeryki, lub wierszowane żarty, albo – i to już jest dla mnie czymś całkowicie niepojętym – komentują ów szczególny punkt w jej twórczości w postaci tych naklejanych na kartki z brystolu, wycinanek z gazet. No ale niechby i nawet tak musiało być – w końcu jest to jakaś twórczość, a że zmarł twórca, więc twórczość należy wspominać – ja natomiast kompletnie nie jestem w stanie zrozumieć, jakie głupstwo, czy może wyrachowana złośliwość, stoją za potrzebą przedstawiania dziś nam Wisławy Szymborskiej jako „naszego ducha opiekuńczego”? Jakie głupstwo, czy okrutny żart, każą przeróżnym osobom, szanującym przecież, a czasem wręcz kochającym Szymborską, kiedy jeszcze była wśród nas, mówić o niej, że ona była „uważnym świadkiem naszych codziennych zmagań w XX wieku”. Czy którykolwiek z tych dwóch bałwanów sądzi, że to jest właśnie to, co pozwoli ją najbardziej skutecznie i pięknie uhonorować po śmierci? To już naprawdę czymś znacznie rozsądniejszym byłoby się zamknąć i dać jej kolejny medal.

Zdaję sobie oczywiście sprawę, że to jest trochę głupia sytuacja, kiedy to właśnie ja mówię o godnym uhonorowaniu kogoś takiego jak Wisława Szymborska. Ja, czyli ktoś, kogo gdyby Wisława Szymborska miała okazję poznać, prawdopodobnie by tylko splunęła przez ramię… i, kto wie, czy by się nawet nie przeżegnała. Trzy razy. Co mam jednak powiedzieć, kiedy z jednej strony, stoję w obliczu czegoś takiego, jak choćby ów niezwykły zupełnie moment w postaci tak bardzo niegdysiejszej refleksji o osieroconym kotku, a z drugiej wobec bandy półprzytomnych i skrajnie bezczelnych lizusów, pieprzących coś o nieskończonym poczuciu humoru Poetki? A niby dlaczego mam siedzieć cicho? Ja się interesuję i poezją i sztuką w ogóle, i nie widzę powodu, by nie zabierać głosu nawet w tak mało mnie dotyczących sprawach, jak żałoba, jaką sobie dziś urządza System.

No ale dobra. Niech im będzie. Już więcej o Wisławie Szymborskiej ani słowa. Ani o niej ani o Woody Allenie, ani o Kolendzie, ani tym bardziej o tej bandzie jakichś podobno poetów, których nazwisk wcześniej nawet pies z kulawą nogą nie słyszał, a teraz nagle oni się okazują strasznie ważni, bo mieli parę razy okazję się otrzeć o Szymborską, podczas wizyty w sklepie, czy na jakiejś krakowskiej fecie. Pozwolę sobie, już więc na sam koniec, wyrazić wprost niezwykłą osobistą satysfakcję z tego powodu, że kiedy śmierć Poety była jak najbardziej moją sprawą, a żałoba po Jego odejściu – moją żałobą, System się do nas wtrącał jak najbardziej szczerze i bez fałszywych gestów. Że jeśli z tamtej strony przychodził jakiś Michnik, Jastrun, czy inni tacy, to mówili to, co im leżało na sercu, ani nie próbując się mizdrzyć, ani czegoś tam udawać. Walili prosto między oczy, a każde ich słowo było idealnie prawdziwe i fantastycznie skuteczne. Ja bowiem bym nie zniósł, gdyby któryś z nich nagle postanowił się odezwać tak jak to wczoraj zrobiła Wanda Nowicka, czy Grzegorz Napieralski i zacząć cos pieprzyć na temat „pozytywizmu”, czy Wisłockiej… nie, przepraszam – w tym wypadku to byłby pewnie Hermaszewski.

Po raz kolejny – dziś już nawet nie potrafię ich zliczyć – okazuje się, że każdy ma taki kondukt na jaki sobie zasłużył. Lub jakiego chciał. Co i tak na jedno wychodzi.

Gdyby komuś przyszło do głowy uznać ten tekst za na tyle ciekawy, że wart zwrócenia uwagi na ten numer konta obok po prawej stronie – serdecznie zapraszam i dziękuję. Oczywiście, również dziękuję wszystkim tym, którzy zechcieli, a może znów zechcą, lub w ogóle zechcą sobie kupić książkę o liściu. Tu, czy w Katowicach w księgarni „Wolne Słowo” – obojętne.