Ferrero, czyli o pewnym miasteczku, pewnej grocie i pewnej czekoladce

Jakiś czas temu przez media przeleciała wiadomośc, że oto właściciel słynnego Amazona, Jeff Bezos, wyprzedził na publikowanej od lat przez „Forbesa” liscie najbogatszych ludzi na świecie, samego Billa Gatesa. Po kilku jednak dniach, owa informacja się skutecznie zdematerializowała i wszystko wróciło do stanu poprzedniego. I oto nie minął tydzień, czy dwa, jak pojawił się kolejny news, że dziś już ani Gates, ani Bezos, nie są najbogatszymi ludźmi na świecie, lecz założyciel oraz właściciel wielkiej sieci odzieżowej „Zara”, Amancio Ortega. Zajrzałem wczoraj a stronę „Forbesa” i… proszę sobie wyobrazić, że sytaucja znów wróciła do normy i to wciąż nasz dobrodziej, Bill Gates, wiedzie prym. A ja sobie w tym momencie pomyślałem, że dobrze by było się dowiedzieć, jak się sprawy mają we włoskiej miejscowości Alba, gdzie swój bizes od lat prowadzi rodzina Ferrero. I oto proszę sobie wyobrazić, że jakkolwiek byśmy nie próbowali, nazwiska Ferrero na liście Forbesa nie znajdziemy. A mnie to akurat dziwi tylko trochę, bo to co mi przychodzi do głowy przede wszystkim to to, że ci niezwykli Włosi – naturalnie przy zachowaniu wszelkich możliwych proporcji – poszli drogą wyznaczoną choćby przez niesławnych Rotschildów, gdzie te wszystkie rankingi nie mają najmniejszego znaczenia. Proszę, otwórzmy sobie w ten piękny niedzielny dzień moją książkę o 39 wyprawach na dziewiąty krąg i poznajmy historie tej fantastycznej rodziny.

Kiedy 14 lutego 2015 roku w Monte Carlo, w wieku 89 lat po wielomiesięcznej chorobie, zmarł Michele Ferrero, zdecydowana większość miłośników czy to Nutelli, czy czekoladek Ferrero Rocher, czy może tak zwanego „jajka z niespodzianką”, czy choćby skromnych Tic-Taców na całym świecie nawet tego zdarzenia nie zarejestrowała. Większość z nich tak jak dotychczas kupowała te słodkości i delektowała się ich smakiem, nie mając nawet pojęcia, że oto zmarł człowiek, który to wszystko dla nich stworzył i im to dał. Tak jednak jest ten świat, a już zwłaszcza świat, w którym przyszło nam żyć dziś, skonstruowany, że wszystko, co można znaleźć w sklepie i na co możemy pozwolić sobie, by to w każdej chwili mieć, traktujemy, jak coś, co się nam zwyczajnie należy, coś, na co sobie zapracowaliśmy, i co jest czymś niemal tak oczywistym, jak jajecznica na śniadanie, czy bułka z serem do pracy. A więc odejście Michele Ferrero nie sprawiło ani, by świat się zatrzymał, czy choćby westchnął. Może tylko część z nas, która mniej więcej się interesuje i orientuje w tym, kto dziś rządzi światem, pokiwała w zamyśleniu głową, bo zmarł najbogatszy na Ziemi producent słodyczy i w ogóle jedna z najbogatszych na świecie osób, z rodzinnym majątkiem wartym ponad 25 miliardów dolarów. A to już jest wiadomość.

A wszystko zaczęło się tuż po zakończeniu II Wojny Światowej, kiedy to we wszystkich krajach, gdzie toczyły się walki, miały miejsce potężne braki w zaopatrzeniu w jedzenie, w tym oczywiście w postaci takich luksusowych produktów, jak czekolada. Jednak faktyczna historia firmy Ferrero SpA, nie zaczyna się od Michaele, lecz od jego ojca Pietro, który znakomicie oceniając sytuację, postanowił odtworzyć coś, co już raz w historii miało miejsce, a mianowicie tuż po wojnach napoleońskich, kiedy to powszechna bieda zainspirowała lokalnych producentów do opracowania mieszanki orzechów laskowych i czekolady. Tym razem jednak Pietro Ferrero zdecydował się nie na cukierki, jak to miało miejsce w poprzednim jeszcze wieku, lecz na słodką pastę o nazwie Pasta Gianduja, którą można by było smarować chleb w taki sposób, by sześcioosobowej rodzinie słoik owej pasty starczył na miesiąc.

Syn Michele Ferrero, a wnuk Pietro, Giovanni, w wywiadzie dla BBC, jeszcze w zeszłym roku opowiadał: „To dziadek wymyślił tę formułę. Był człowiekiem, który na jej punkcie miał kompletną obsesję. Opowiadała mi babcia, jak którejś nocy dziadek obudził ją w środku nocy, podsunął jej do ust łyżeczkę z Nutellą, kazał jej spróbować i zapytał: ‘I jak? Co powiesz na to?’”.

Pasta, wówczas jeszcze produkowana i sprzedawana pod nazwą Supercrema Gianduja, zdobywa w jednej niemal chwili stosunkowo dużą popularność, i to do tego stopnia, że już w roku 1946 Pietro i jego brat Giovanni sprzedają ją w ilości 300 kg miesięcznie, by w ciągu dwóch następnych lat spopularyzować produkt w całych Włoszech i osiągnąć sprzedaż wielkości 50 ton kremu miesięcznie. I wtedy to właśnie, w roku 1949 Pietro nagle umiera i firmę przejmuje brat Giovanni, po śmierci którego z kolei, w roku 1957 wszystko już trafia do rąk Michele. Do dziś wciąż cytuje się fragment listu, jaki przejmując wówczas obowiązki szefa, Michele skierował do pracowników firmy: „Deklaruję się poświęcać całą swoją energię i wysiłek dla dobra firmy i przyrzekam wam, że nie zaznam pełnej satysfakcji z kierowania firmą, jeśli nie będę miał pewności, że wy i wasze dzieci możecie liczyć na bezpieczną i spokojną przyszłość”.

Sposób, w jaki Michele zarządza firmą jest na tyle dynamiczny, że tak naprawdę to ani jego ojciec, ani stryj, są dziś uważani za twórców zarówno firmy, jak i produktu, ale właśnie on od samego początku ekspanduje poza teren Włoch, starając się, by owa niezwykła pasta dotarła do jak najszerszego odbiorcy. Jednak jego rzeczywisty geniusz poznajemy, kiedy w roku 1964 wpada na pomysł, by przede wszystkim zmienić nieco formułę owej pasty i strzec jej już do końca, jak oka w głowie, tak samo ściśle, jak producenci Coca-Coli chronią swój produkt. Przede wszystkim jednak oryginalną włoską nazwę Supercrema Gianduia, zastępuje bardziej uniwersalną, łatwiejszą do wymówienia nazwą, Nutella i w ten sposób tworzy najsłynniejszy tego typu produkt na świecie.

Michele Ferrero bardzo agresywnie zdobywa kolejny rynek za rynkiem, a następnie, nie dając konkurencji zasnąć, w roku 1969 opracowuje produkcję i wprowadza na rynek drażetki Tic-Tac, by zaledwie 5 lat później uderzyć przy pomocy kolejnego „słodkiego cudu”, tak zwanej Kinder Niespodzianki, czyli czekoladowego jaja z zabawką do składania w środku, a więc tak popularnego wśród polskich dzieci „jajka z niespodzianką”. W roku 1982 powstają słynne i wręcz uwielbiane przez wielu, zawijane w złote papierki, kulki o nazwie Ferrero Rocher. Ale to przecież nie wszystko. To zasługą Ferrero jest wprowadzenie na rynek jeszcze w latach świeżo po wojnie czekoladek z wisienką w środku, pod nazwą Mon Chéri, czy tak zwanej Pocket Coffee, czyli malutkiej czekoladowej kostki z odrobiną prawdziwego espresso w środku. I to jest już czas, kiedy na świecie nie ma praktycznie miejsca, gdzie Ferrero Group nie jest obecna.

Michele Ferrero, choć kierował firmą przez niemal 50 lat, w roku 2008 stał się najbogatszym człowiekiem we Włoszech, zostawiając za sobą samego Silvio Berlusconiego, a w maju 2014 tak zwany Bloomberg Billionaires Index umieścił go na 20 miejscu najbogatszych ludzi na świecie, do końca życia pozostał człowiekiem bardzo skromnym. Rzadko pokazywał się w mediach, nigdy nie udzielił jednego wywiadu dla prasy, nie pojawiał się na popularnych galach, mówiono o nim, że jest typowym człowiekiem rodzinnym, no a poza tym, co jest podkreślane wszędzie i z wyjątkowym naciskiem, był osobą niezwykle religijną. Przynajmniej raz do roku pielgrzymował do Lourdes, zażyczył sobie, by w każdej fabryce Ferrero na świecie widniała figurka Matki Boskiej i, co jest faktem przez wielu z nas nieuświadomionym, a z cała pewnością wyjątkowo istotnym, jak się twierdzi, inspirację dla swoich czekoladek Ferrero Rocher zaczerpnął z Rocher de Massabielle, czyli skalnej groty w Lourdes, przed którą Maryja ukazała się cudownie w roku 1858.

Nutella jest dziś produkowana w 11 fabrykach na całym świecie i sprzedawana w 160 krajach. Grupa zatrudnia 30 tysięcy osób w 14 miejscach na świecie. Rocznie sprzedaż Ferrero wynosi niemal 10 mld dol., na co składa się m.in. 365 tys. ton Nutelli. Wprawdzie już od roku 1997 Michele Ferrero oficjalnie nie prowadził swojej firmy, przekazując wówczas zarząd nad nią swoim dwóm synom Giovanniemu i Pietro, a z kolei od roku 2011, kiedy podczas pobytu z misją humanitarną w Południowej Afryce, Pietro zmarł nagle na atak serca, najważniejszą osobą w firmie stał się Giovanni, to Michele właśnie zdecydował o ostatecznym i, jak wszystko na to wskazuje, niezmiennym wizerunku firmy. W swoim rodzinnym 30 tysięcznym mieście Alba, gdzie znajduje się siedziba firmy, tak zorganizował pracę, by pracownicy dojeżdżający do pracy z okolicznych wiosek byli odwożeni do domu i przywożeni do pracy firmowymi autobusami. Wszyscy zatrudnieni w firmie mają zapewnioną bezpłatną opiekę medyczną i wszelkie inne usługi socjalne. Firma opiekuje się dziećmi pracowników, zapewnia im sportowe i kulturalne atrakcje, każdemu natomiast pracownikowi z co najmniej 25-letnim stażem zapewnia ubezpieczenie na życie. W całej historii firmy jej pracownicy nie przeprowadzili ani jednego strajku. Alba rejestruje najwyższą średnią płacę w całym kraju.

To co wydaje się jednak wyróżniać Michele Ferrero na tle większości z wielkich przedsiębiorców i ludzi biznesu, to fakt, że jeśli przyjrzeć się temu, w jaki sposób on prowadził swoją działalność i jakim był przy tym człowiekiem, należy stwierdzić, że nawet jeśli nie powiemy, że był on socjalistą, to z całą pewnością miał więcej wspólnego z socjalistami, niż z tak zwanymi liberałami. To prawda, że był prawdziwym pracoholikiem, często nie wychodząc z pracy przez cała noc, czy zjawiając się w pracy w niedzielę, by wraz ze swoimi najbliższymi pracownikami testować nowe formuły i produkty; prawdą jest też to, że, jak już wspomnieliśmy, nigdy nie udzielił jednego wywiadu dla prasy i że fakt iż z powodu choroby oczu zwykle nosił ciemne okulary, sprawiał, że robił wrażenie jeszcze bardziej obcego i samotnego. Jednak do końca życia demonstrował wielkie przywiązanie do tego, by to człowiek stał zawsze w centrum jego biznesowej działalności. Sam nie posiadał wyższego wykształcenia, do uniwersytetów i do tak zwanych intelektualistów odnosił się z najwyższą podejrzliwością, mówił z ciężkim regionalnym dialektem i do końca życia demonstrował typową dla ludzi prostodusznych wiarę, że rodzinny biznes, szczególnie jeśli stanowi tak wielki sukces, zawsze ma pozostawać w rękach rodziny. To w tym przekonaniu nigdy nawet nie brał pod uwagę, by między jego przedsięwzięciem, a innymi, mogło dojść do jakichkolwiek przejęć i to stanowiło jeden z jego podstawowych priorytetów, obowiązujących zresztą oczywiście w obie strony. Kiedy w 2009 roku pojawiły się plotki, że Pietro Ferrero planuje podjąć kroki na rzecz przejęcia brytyjskiego Cadbury PLC – ostatecznie zresztą i tak przejętego przez amerykańskie Kraft Foods, a dziś też pożarte przez Mondelēz International – Michele postawił weto i oświadczył, że Ferrero Group pozostaje samodzielna, poza całym tym przekalkulowanym rynkiem, do końca. Sam Giovanni zresztą, już po śmierci brata, w reakcji na medialne spekulacje, że Ferrero będzie przejmowane przez Nestle, również zapewnił, że Ferrero nigdy nie było, nie jest i nigdy nie będzie na sprzedaż. Wygląda więc na to, że i dziś, kiedy Michele Ferrero już niestety nie żyje, a ów fantastyczny interes prowadzi po nim Giovanni, sam najpewniej człowiek bardzo mocnego charakteru i zasad, można się z dużym prawdopodobieństwem spodziewać, że firma nadal, tak jak dotychczas od samego początku, osobom postronnym nie będzie pozwalała wchodzić do wnętrza pomieszczeń produkcyjnych, produkcja słodyczy nadal będzie się odbywać wyłącznie przy użyciu firmowych maszyn zaprojektowanych i zbudowanych przez związanych z organizacją inżynierów, w dalszym ciągu właściciele Ferrero SpA nie będą organizować jakichkolwiek konferencji prasowych, no i oczywiście sama firma ani nie zostanie sprzedana, ani nie będzie miała ambicji rozmywać swojej produkcji w produkcji obcej. No i wygląda też na to, że przyjaźń i szacunek, jakim Włosi darzą rodzinę Ferrero pozostanie nienaruszony.

To jest zresztą zjawisko, które samo w sobie stanowi osobny temat. W kraju, który podobnie jak wiele innych krajów w Europie przeżywa ciężkie problemy związane z kryzysem gospodarczym, gdzie ludzie bogaci, ze swoim wystawnym stylem życia i irytującą tak często ekstrawagancją, zanurzoną w niekończących się skandalach korupcyjnych, są traktowani z ciężką nieufnością ze strony społeczeństwa, ów niezwykły żal, jaki włoskie społeczeństwo odczuło i szczerze bardzo zademonstrowało na wieść o śmierci Michele Ferrero, może się wydawać nie na miejscu. W tym jednak wypadku, jak wiele na to wskazuje, mamy do czynienia z kimś niezwykle wyjątkowym. Czy to dlatego, że będąc jednym z najbogatszych ludzi na świecie, Ferrero nie widział żadnego problemu, by pewnego dnia oświadczyć otwarcie i publicznie: „owszem, jestem socjalistą”, czy też może dlatego, że w wywiadzie opublikowanym już po jego śmierci przez włoski dziennika „La Stampa”, zapytany o najbardziej wzruszający moment w życiu, opowiedział o tym, co czuł, zanim po raz pierwszy wprowadził na rynek niemiecki swoje czekoladki Mon Chéri: „Kiedy tam przyjechaliśmy, było już po wojnie, kraj był wciąż w ruinach i czuło się, że dzieje się coś bardzo niedobrego. Niemcy na Włochów patrzyli z jednoznaczną wrogością. A ja pomyślałem sobie, że może dałoby się jakość osłodzić im ten czas… za cenę, która byłaby dostępna dla każdego”.

A może za tym szacunkiem stoi jeszcze coś innego? Może to jednak ta nazwa – Ferrero Rocher. Ona zdecydowanie ma w sobie tę magię. I jeśli to ona Włochów uwiodła, to należałoby się tylko cieszyć.

Ja oczywiście mam świadomosć, jak cieżko jest niektórym z nas, gdy idzie o coś tak powaznego jak zakup książki, zainteresować się czymś, co nie posiada oficjalnego glejtu, czy to w postaci recenzji w popularnych mediach, czy choćby miejsca na solidnej ksiegarskiej półce. Mimo to, zachęcam wszystkich do odwagi i zrobienia tego jednego kroku – mimo wszystko. A obiecuję, że wszystko będzie tak samo, tyle że lepiej. Książka, z której pochodzi powyższy tekst jest do kupienia w księgarni na stronie www.basnjakniedzwiedz.pl.