poniedziałek, 29 lipca 2013

Cugowskim pod żebro, czyli jak przeżyć upały stulecia

Wróciłem właśnie z trzydniowego pobytu w Sławatyczach, a więc miejscu, o którym pisałem parokrotnie i nigdy chyba nie udało mi się tak do końca opowiedzieć, dlaczego stanowi ono dla mnie coś, co mogę traktować, jak przedsionek Nieba, a przy braku tegoż, jego cudowny substytut. Nie udało mi się, i jako że chyba już tej niemożności nigdy nie pokonam, będę się trzymał zwykłego, apodyktycznego stwierdzenia: to było, jest i pozostanie moim Niebem na Ziemi.
Kiedyś, kiedy byłem jeszcze dzieckiem, kiedy wszystko było o wiele łatwiejsze i kiedy to chyba każdy z nas czuł się człowiekiem nieskończenie bardziej wolnym, spędzałem tam całe wakacje i nie byłem sobie nawet w stanie wyobrazić, że mógłbym sobie ten czas dać odebrać. Również dużo później, kiedy dzieci były jeszcze małe, a przez panią Toyahową pojawił się też Przemyśl, trzeba było czas dzielić między oba te miejsca, ale wciąż nie mogłem sobie wyobrazić, by nie pojechać do Sławatycz przynajmniej na tydzień. Dziś ten czas straszliwie się kurczy, a ja zauważam, jak łatwo się jest nam przystosować do tego, co konieczne, i jak nagle nawet z głupich trzech dni można wycisnąć naprawdę niewiele mniej, niż to, do czego kiedyś potrzebowałem miesięcy. Ta świadomość, trzeba przyznać, jest trochę straszna, zwłaszcza gdy sobie uświadomić, jak to będzie, gdy nadejdzie czas, gdy będzie nam musiał wystarczyć nie dzień, nie godzina, ale choćby i ta jedna, tak niezwykle intensywna, kto wie, czy już nie ostatnia, chwila. Ale fakt jest faktem – człowiek naprawdę potrafi wiele.
A zatem wróciłem z tych Sławatycz wczoraj późną nocą, dziś rano musiałem wstać o 6 rano, by zasłużyć na ten cholerny powszedni grosz, i teraz próbuję napisać coś, co będzie najbardziej odpowiednie na ten straszny upał, który tu jest tak bardzo dokuczliwy, a na który tam, wśród tych liści, cieni i drewnianych ścian mogliśmy sobie beztrosko gwizdać. A więc coś, co z jednej strony będzie odpowiednio interesujące, a z drugiej nie będzie zmuszało nikogo do szczególnego emocjonalnego wysiłku. Coś w sam raz na ten żar, który wali nas tak bezlitośnie po głowach i wymaga od nas już tylko czystej gnuśności.
Byłem więc przez miniony weekend w Sławatyczach i proszę sobie wyobrazić, że tak jak każdego roku, wybrałem końcówkę lipca. Z dwóch powodów. Pierwszy to taki, że to wciąż lipiec a więc jeszcze kilka dni, kiedy mogę się bezpiecznie napić z moim kuzynem, który, jako osoba niezwykle religijna, w sierpniu nawet nie spojrzy na otwartą flaszkę, natomiast drugi związany jest z tym, że ostatni weekend miesiąca to zawsze tak zwane „Dni Sławatycz”, które akurat dla mnie nie stanowią żadnej konkretnej okazji, ale zawsze można pójść na miejscowe boisko piłkarskie, spotkać starych znajomych, i sobie bezkarnie – i za darmo! – popróbować lokalnych przysmaków. Ale nawet i bez tego, hasło „Dni Sławatycz” jakoś przyciąga: Przyjedź. Będą „Dni Sławatycz”. Pójdziemy na stadion. Popatrzymy, jak się dziewczyny wystroiły.
Tym razem było tak, że przyszedł pan Bolek, który ma już 92 lata i tym razem już zupełnie na poważnie zapowiada, że nie dożyje wiosny, myśmy ten stadion sobie odpuścili, ale za to, z czystej troski o jego zdrowie, namówiliśmy go, żeby się z nami napił czegoś normalnego, on się z oporami zgodził, no i było przyjemnie. Potem, już późnym wieczorem, poszliśmy jednak ów stadion zobaczyć, żeby się dowiedzieć, co słychać… i okazało się, że to jest końcówka. Była oczywiście jedna i druga karuzela, stoiska z lokalnymi produktami wszelkiego rodzaju, ławy gotowe na przyjęcie miłośników piwa „Perła”, a nawet estrada, na której występował jakiś lokalny artysta typu, na ile jestem w stanie to dobrze nazwać, elektro-disco-dance-techno, natomiast poza nami nie widać było, by okazja przyciągnęła wiele osób. Aż boję się o tym myśleć, ale nie wykluczam, że na sobotni wieczór Polsat mógł przygotować ofertę znacznie ciekawszą. Życie.
Zwróciłem natomiast uwagę na coś moim zdaniem niebywale ciekawego. Zanim jednak przejdę do rzeczy, muszę zrobić pewną dygresję. Otóż, jak niektórzy z nas wiedzą, bardzo dużo i często słucham muzyki. Na koncerty, z różnych względów regularnie nie chodzę, ale, owszem, niekiedy mi się zdarza. Weźmy taki, organizowany w Katowicach Off Festival, na który polazłem w zeszłym roku, rok wcześniej, i, o ile dobrze pamiętam, trzy lata temu również. To co mnie za każdym razem doprowadzało do szewskiej pasji, to fakt, że większość występujących artystów był nagłośniona skandalicznie źle. I nie mam tu na myśli tylko tych bardzie podrzędnych grajków, ale nawet największe gwiazdy. Nagłośnienie stanowiło zawsze największą plagę. Ktoś kto się na sprawie nie zna, może pomyśleć, że nie ma nic prostszego. Wystarczy odpowiednio podkręcić odpowiednie instrumenty i szafa gra! Za cicho są bębny, dajemy głośniej bębny; nie słychać basu, wzmacniamy bas; wokal jest zagłuszany dajemy więcej pary na mikrofon. Nic bardziej mylnego. Nagłośnienie to osobny dział sztuki muzycznej, i stąd się bierze to, że są koncerty, na których nie da się wytrzymać, bo albo czegoś nie słychać, albo coś nam zagłusza całą resztę, albo bas jest tak wibrujący, że po paru minutach chce się zwyczajnie wymiotować. I, jak mówię, dotyczy to wszystkich, niezależnie od klasy, sławy i pieniędzy. Opowiadał mi kolega z Kolonii o koncercie, jaki dawał w jego mieście sam Prince, a który musiał został przerwany po 10 minutach przez samego „bossa”, z takim skutkiem, że ostatecznie dźwiękowcy zostali wyrzuceni z pracy, a latami wyczekiwany koncert szlag trafił.
Przyszliśmy na stadion w Sławatyczach, grał ów nieznany mi elektroniczno-disco-techniczno-dance’owy artysta, a ja już w momencie zbliżania się na miejsce, słyszałem, że dźwięk jest idealny, wręcz krystalicznie czysty. Ani zbyt głośny, ani za cichy, w sam raz, by go było doskonale słychać z każdego miejsca stadionu i najbliższej okolicy. Sama muzyka, wiadomo, to było jakieś byle co, natomiast nagłośnienie – widać było od samego początku, że oni mieli dźwiękowca, który znał się na swojej robocie najlepiej na świecie. A zatem, można było bez ryzyka błędu obstawiać, że oni to co robią – jakkolwiek byśmy się do danego stylu i tych akurat muzycznych gustów ustawiali – traktują z najwyższą powagą. Oni wiedzą, że mają występować na stadionie w Sławatyczach, dla nie wiadomo ilu ludzi, i że nie mogą sobie pozwolić na żadną fuszerkę.
Niedawno przy jakiejś okazji tu na blogu ktoś postawił pytanie, czy ja wolę zespół Weekend z ich piosenką „Ona tańczy dla mnie”, czy folkowe propozycje Kapeli ze wsi Warszawa, i ja bez mrugnięcia okiem odpowiedziałem, że oczywiście wybieram Weekend. Ktoś pewnie pomyślał, że to pewnie dlatego, że ja wybieram ludzi, kto wie, czy nie takich jak my, jeśli ich tylko postawimy przeciwko bandzie satanistów. Otóż to oczywiście też, ale nie przede wszystkim. Rzecz w tym, że, co by nie mówić o tych disco polowcach i ich przeboju, to jest w swoim gatunku prawdziwa klasa, a oni w tym, co robią, są nieskończenie bardziej uczciwi nie tylko od tych wariatów zasadzających się na całą chrześcijańską kulturę ze swoimi czarami i gusłami, ale od wielu, wielu innych, tak zwanych „ambitnych” artystów.
Miniony tydzień upłynął nam częściowo na dyskusji, co tu zrobić z paroma „naszymi” autorami, którzy postanowili się sprawdzić w krótkim opowiadaniu kryminalnym i uznali, że się przed nami popiszą na łamach opanowanego przez siebie tygodnika „Sieci”. Jednak w tym samym numerze „Sieci” pojawiło się jeszcze coś – wywiad mianowicie z liderem słynnej grupy muzycznej, a wcześniej, przez jakiś czas nawet senatorem Prawa i Sprawiedliwości, Krzysztofem Cugowskim. Wywiad, dokładnie taki sam, jak jego bohater, natomiast znalazł się tam pewien fragment, który mnie zainteresował. Otóż w pewnym momencie Ryszard Makowski, wydelegowany przez „Sieci” do tej rozmowy, pyta Cugowskiego o piosenkę „Sen o dolinie”, która w pewnym sensie otworzyła zespołowi drogę do kariery, a która została napisana do, za granicą, owszem, jednak w Polsce wówczas kompletnie nieznanej, melodii równie znanego i jednocześnie nieznanego Billa Withersa „Ain’t No Sunshine”. Makowski oczywiście na ten temat nie wie nic, więc gada coś o rzekomym plagiacie, podczas gdy problemem nie był żaden plagiat, ale zwyczajnie tekst napisany do cudzej melodii, tyle że nie podpisany nazwiskiem autora. To jednak co nas interesuje, to reakcja Cugowskiego. Otóż Cugowski wyjaśnia, że przecież oni wcale nie ukrywali tego, że to jest piosenka Withersa z polskim tekstem, tyle że ze względu na to, że (ja nie żartuję!) w komunie nie wolno było śpiewać zagranicznych piosenek, oni musieli przeprowadzić pewien bardzo chytry „myk” i jako autora muzyki wpisali jakiegoś fikcyjnego Wilhelma Kępy. Że to niby taki polski Bill Withers. Bo gdyby tego nie zrobili, to, jak rozumiem, piosenka nie mogłaby się ukazać.
Każdy z nas, gdyby trzeba było wziąć udział w konkursie na wytypowanie największej bezczelności minionego 50-lecia, miałby coś swojego do opowiedzenia. Jak idzie o mnie, ja chyba wybiorę Cugowskiego i numer z tym „Kępy”. Budka Suflera debiutowała w roku 1974 i w tym samym roku któryś z nich wpadł nas pomysł, żeby zaśpiewać po polsku tego Withersa, jako ich oryginalny numer. Rok 1974 to już, jak wiemy, mocno rozpasany Gierek, więc nie ma mowy o tym, by jakiś Walicki, albo inny ubek, wyskakiwał z hasłem „Polska młodzież śpiewa polskie piosenki”, ani tym bardziej, by tego typu hasło zostało przez kogokolwiek potraktowane serio. Zresztą już nawet w latach 60 słynni Polanie jedną stronę swojej płyty poświęcili własnym wersjom słynnych przebojów angielskiego i amerykańskiego rocka, śpiewanych w dodatku po angielsku, i nikt ani nie protestował, ani sprzedaży tej płyty nie zakazywał. A taki Michaj Burano, o ile pamiętam, nie wspominając o wczesnym Niemenie, śpiewał wyłącznie amerykańskie i angielskie przeboje i nie musiał udawać, że to jest polski folklor cygański. Tymczasem mamy rok 1974, Budka Suflera robi ten najbardziej geszeft z „Ain’t No Sunshine”, a dziś, Cugowski na łamach konserwatywnego, prawicowego tygodnika bezkarnie plecie jakieś androny o gierkowskiej cenzurze, która mu nie pozwoliła się przyznać, że on śpiewa numer jakiegoś zagranicznego artysty.
A więc to jest właśnie prawdziwy kłopot. Nie że tamci są „nie nasi”, a nasi są „nasi”. Nie jest też w ogóle niczym znaczącym to, że jakaś Nosowska tworzy podobno muzykę „ambitną”, podczas gdy inni cwaniacy z Białej Podlaskiej próbują się wbić w rynek wiejskich dyskotek. Rzecz w tym, że ten podział jest najzwyczajniej w świecie do niczego. Bo w ostatecznym rozrachunku możemy się nagle dowiedzieć takich rzeczy, że lepiej nam w ogóle było się tą muzyką nie zainteresować. Nie tylko zresztą muzyką. A Krzysztof Cugowski jest tu zaledwie jednym – co z tego, że szczególnie drastycznym – przypadkiem. Jak wielu, wielu innych, na wszelkich poziomach życia publicznego.

Tekst jak tekst, w sam raz na ten prześliczny, letni wieczór. Ze swojej strony proszę o nas nie zapominać i w miarę możliwości nas wspierać pod podanym obok numerem konta. Dziękuję.

10 komentarzy:

  1. O ile mi wiadomo, Budka Suflera udanie debiutowała (poza, rzecz jasna, Lublinem!) na balu karnawałowym SGPiS w W-wie (dziś SGH) w lutym 1974r. występując gościnnie obok m.in. Niemena, Rodowicz, ABC Nebeskiego, itp. gwiazd.

    Rekomendował ich Marek Stefankiewicz, też muzyk z Lublina , wówczas też student SGPiS, później dyrygent i aranżer wielu przebojów, m.in. Krystyny Prońko. Rekomendacja polegała na tym, że krótko przed wspomnianym balem, z taśmy dostarczonej przez Marka wyemitowano "Cień" w radiowęźle akademika na Madalińskiego, a słuchający studenci wystawili entuzjastyczne recenzje.

    Powszechne było przekonanie, również moje, że to ich własny utwór. W tamtym czasie (tu masz Toyahu rację) nie było już żadnego "zapisu" na obce utwory. Zresztą, to już był czas burzliwego rozwoju dyskotek, które w W-wie funkcjonowały wtedy tylko w klubach studenckich, gdzie jednak bywała młodzież nie tylko studencka. Stamtąd nasycenie muzyką zagraniczną było spore, a cenzura się w to nie mieszała. Jakikolwiek występ artystyczny nadal wymagał aprobaty z Mysiej 2, ale nie to.

    Przy tym nasyceniu bieżąco najlepszą muzyką ze świata, żadnej szansy debiutu nie miałby zespół grający kowery (jak to się dziś określa); bez względu jak genialnie grający. Natomiast było wyraźne, oddolne oczekiwanie publiczności na nowe polskie zespoły dorównujące poziomem temu, co właśnie spopularyzowały dyskoteki. Jednocześnie polskie środowisko autorów tekstów i muzyki nie miało debiutantom nic do zaoferowania (to się dotychczas nie zmieniło).
    Młodszym wyjaśnię, że z przyczyn natury artystycznej, obecny chłam muzyczny nie miałby wtedy dostępu do nawet najgorszych dyskotek. Najwyżej pojedyncze wyjątki.

    W tych okolicznościach, sposób użyty w "Cieniu" przez Budkę mógł zadziałać. Nie ma jednak potrzeby ubierać go w legendy rzekomej opresji. Nie ma też potrzeby tłumaczyć się, bo w tamtych czasach zupełnie inne było podejście do praw autorskich, zaś twórczość rockowa powszechnie postrzegana była raczej jako dobro wspólne i jeszcze, poniekąd, wolne. W sumie szkoda, że to nie trwa.

    OdpowiedzUsuń
  2. @orjan
    Ale mnie się wydaje, że to nadal jest dobro wspólne. W tym sensie, że każdy może nagrać każdy utwór. Tyle że powinien go podpisać nazwiskiem kompozytora, lub oryginalnego wykonawcy. Jeśli prawnicy Withersa w tamtych czasach nie zrobili Budce awantury, to tylko dlatego, że jakimś zespołem z Lublina nikt się nie przejmował.

    OdpowiedzUsuń
  3. @toyah

    Pewnie, że tak! Jednak, gdyby to podpisali: "B. Withers", to może mieliby kiedy indziej debiut w W-wie i w ogóle.

    W nich jednak była ich własna potencja twórcza. Problemem był debiut. Byli gotowi, więc i tak w końcu debiutowaliby, o ile tylko odpowiednio długo wytrzymaliby ograniczeni do estrady Lublina.

    Czy akurat tak kombinowali, tego ja nie wiem, ale według przekonujących mnie poszlak chyba tak.

    Nie jest też wykluczone, że Cugowski jakoś trzyma się faktów, bo taka cofka przed "zachodnim autorstwem" mogła występować w rozgłośni lubelskiej, ale to chyba mało prawdopodobne, bo tamto radio grało wtedy bardziej progresywną muzykę, niż inne rozgłośnie.

    Ja w ten "motyw cenzuralny" mało wierzę. Prędzej w rodzaj podstępu.



    OdpowiedzUsuń
  4. @orjan
    Jednego możemy być pewni - większość tych, co uznali Budkę za odkrycie, uważałą, że to jest ich numer - czemu oni co najmniej nie zaprzeczali - a o żadnym Withersie w życiu nie słyszeli.

    OdpowiedzUsuń
  5. @toyah

    Ja też tak uważałem. Biorąc pod uwagę incydentalność tego "skorzystania" na tle oraz ich późniejszy dorobek, nie czuję się specjalnie oszukany. Powiedzmy, że to był rodzaj okolicznościowego podstępu takiego, jak przy wyjściu z groty Polifema.

    W każdym razie, taka wersja bardziej mi się podoba, niż zreferowana maska wobec cenzury. Co jak co, ale cenzura durna nie była.


    OdpowiedzUsuń
  6. Pierwsze pięć akapitów to jest pisarstwo na najwyżym, światowym poziomie, Sztuka przez duże 'S'. Drugiego akapitu nie powstydziłby się Marquez, Proust, Musil, Kafka. Obyś miał więcej takich chwil. Pozdr. A.

    OdpowiedzUsuń
  7. @goldenfeeder
    Zawstydziłem się. Co oczywiście nie zmienia faktu, że gdybym wiedział, że ten fragment Cię tak poruszy, napisałbym go z całą pewnością jeszcze lepiej.

    OdpowiedzUsuń
  8. Pisząc pierwszy komentarz pomyliłem się w tytule przywołanego utworu. Zwykle czytam swoje komentarze przed ich zamieszczaniem tutaj, bowiem miejsce zobowiązuje (Goldenfeeder - zgoda!). Tym razem jednak rozmyślnie zostawiłem pomyłkę w nadziei, że może odezwie się i poprawi inny świadek tamtych zdarzeń i czasów.

    Jakoś tak, w powiązaniu z tym blogiem, pomyślałem bowiem, że - mimo wszystko - talent wtedy miał większe szanse, a omawiane zdarzenie jest właśnie przykładem. Również jest przykładem tego ówczesnego "partyzanckiego" parcia do przodu.

    Byle jaki i do tego znepotyzowany dzisiejszy rynek muzyczny jest - mimo wszystko - gorszy. Tym bardziej, że nie zapobiega zamilczaniu twórców z przyczyn, w sumie, rodzajowo takich samych, jak stosowała komuna. Narzędzia są nieco inne, czy może raczej bardziej zróżnicowane, rozproszone i ukryte.

    -----------------
    PS. W mojej sympatii dla Budki nie ma miejsca na sympatię dla - oględnie mówiąc - występów pozaestradowych. Wszelkich.


    OdpowiedzUsuń
  9. @orjan
    Ja to zauważyłem, ale z zasady nie zwracam uwagi na techniczne omyłki. Szkoda czasu. Inna sprawa, że te dwie piosenki mnie się też nieustannie mylą. Ciekawe swoją drogą, jaki Kępy napisał tę drugą?

    OdpowiedzUsuń
  10. A Cugowski & SKA mają się dobrze. Znów będą gwiazdami w Opolu. "Świat się zmienia tylko nie pan doktorze Mengele."

    OdpowiedzUsuń

Uwaga: tylko uczestnik tego bloga może przesyłać komentarze.

Gdy Ruch Ośmiu Gwiazdek zamawia świeżą dostawę pieluch

      Pewnie nie tylko ja to zauważyłem, ale gdybym to jednak tylko ja był taki spostrzegawczy, pragnąłbym zwrócić naszą uwagę na pewien zup...